در قرون«وسطی»هم میز و نیمکت هایی که در دیرها موجود بود کم وبیش ناراحت ساخته شده بود و میزهای تحریر دوره ی قرون«وسطی»برای آنهایی که زیاد چیز می نوشتند منبرمانند ساخته شده بود و صفحه  ایی که دارای انحنای سی تا چهل درجه بود در بالای آن برای نوشتن کار گذاشته شده بودبه طوری که در حال ایستادن بایستی چیز می نوشتند.استیل فوق میزو نیمکت، در قرون متمادیه تغییرات چندی نموده و دقّت و توّجه زیادی در طرز ساختن و شکل و استحکام آن صرف شده به طوری که میز و نیمکت های چوبی در ادوار مختلفه مبدّل به آهن و فولاد شده است.

میز و نیمکت

همان طوری که در وضعیّت مدارس به طورکلّی در ادوار مختلفه پیش رفت حاصل شده میز و نیمکت هم با رعایت استحکام و قشنگی و دوام و غیره در طرز ساختمان آن ترّقی زیاد نمود تا ناراحت نبوده و مطابق اصول بهداشت ساخته شده باشد ولی در قسمت اخیر آن طوری که باید و شاید در طرز ساختن میز پیش رفتی حاصل نشده است و بزرگ ترین نقص این میز و نیمکت ها در این است که طفل راحت نبوده و در نتیجه اغلب بچّه ها قوز کرده و اثرات وخیم آن در اندام بیش تر اطفال هویداست.باید میز جلو شاگرد طوری ساخته شده باشد که بدن او در موقع کار حتّی الامکان راست و مستقیم باشد چه اگر بدن راست نباشد در اثر ادامه ی کج و ناراحت نشستن ،بچّه قوز کرده و با اندام کج و معوج رشد خواهد نمود.

نکاتی که در ساختن یک میز خوب باید رعایت شود،یک میز خوب و حسابی باید دارای مزایای زیر باشد

 - جلو میز خیلی محکم و با دوام ساخته شده باشد و دارای زوایا و کنج های غیر لازم که روی آنها گرد و خاک جمع شود نباشد. خوش بختانه در این قسمت پیش رفت قابل ملاحظه [ایی] مشهود می باشد.

 - ساختمان میز باید مطابق با اصول بهداشت و حفظ الصحه بوده و در عین حال قشنگ و ظریف و از روی سلیقه ساخته شده باشد.

 -  در انتخاب چوب و رنگ میز باید دقّت زیاد کرد.چه چوبی که شفاف بوده و رنگ روشنی به آن زده شده باشد برای چشم اطفال خوب نیست و در اثر درخشیدن و منعکس کردن نور چشم طفل را خسته نموده و به آن ضرر می رساند.

 - هر طفلی باید یک میز مستقل داشته باشد و میزهای دو نفری و میز ونیمکت هایی که به هم چسبیده است مطلوب نیست و علاوه بر این که از توّجه کردن شاگرد به درس جلوگیری می کند دارای معایب چند از نقطه نظر صحّی هم می باشد.

 - نیمکت باید باریک تر از میز بوده و این در موقع نشستن و برخاستن و رفت وآمد و دراز کردن پا و تمدد عضلات خیلی مفید و راحت می باشد و بهتر این است که نیمکت ها را از چوب بسازند.

- پشتی نیمکت ها باید به اندازه ی کافی بلند و محکم باشد تا شاگرد در موقع تمدد عضلات بتواند به راحتی رفع خستگی نماید.

-  روی میز و سطح آن با نوع کاری که روی آن باید کرد فرق خواهد کرد.برای ساختن مدل ها و کارهای دستی روی میز باید مسطح باشد.برای نوشتن اگر سطح میز به اندازه ی کم تر از ده درجه شیب داشته باشد مانعی نخواهد بود.

- برای خواندن کتاب باید به اندازه ی شش اینچ بلندترازجای نوشتن باشد.قدوقامت طفل و اندازه ی کتاب یا جزوه ی طفل و وضعیّت روشنایی اطاق و چشم شاگرد در طرز ساختمان میز تغییر کلّی می دهد.

- چندین مدل و نمونه برای ساختن میز در پنجاه سال اخیر در«اروپا» به معرض آزمایش و نمایش گذاشته شده است ولی فقط چندتایی بازار پیدا کرده است و اغلب آنها راحت و عملی نبوده و کتاب را در جای مناسب نگاه نمی دارد.بهترین طرز این است که میزها طوری ساخته شود که زود نشکند و خراب نشود بلکه دارای استحکام و دوام کافی باشد.جعبه ی میز باید طوری محکم بسته شود که دزد دسترس به کتاب ها و سایر لوازم طفل نداشته و هم چنین گردوخاک در آن جمع نشود و این جعبه و جایی که برای گذاشتن کتاب ها ساخته شده است نباید جای زانوی بچه را طوری بگیرد که طفل نتواند پای خود را دراز کند.به علاوه طفل باید به راحتی بتواند کتاب هایش را مرتّب کرده و جای کتاب ها را تمیز نماید.

برای میز جلو شاگرد وجای کتاب و کاغذ مدل های بسیاری ساخته شده که هر یک به نویه خود دارای محسنّات و معایب چندی می باشد و اغلب نواقص آن تا اندازه [ایی] رفع شده ولی یک چیز باید مورد دقّت قرار گیرد و آن این است که میز به هر سبکی که ساخته شده باشد بر عهده ی معلّم است که اطفال را وادار نماید که کتاب و کاغذ و قلم و دوات همیشه مرتب در جای خود چیده باشد و آن بی علاقگی و بی نظمی و بی ترتیبی شاگرد را در کار می رساند که همیشه کتاب های او روی هم ریخته و نامرتّب باشد و خرده کاغذ و تراش و غیره پشت کتاب ها جمع شده باشد.

دوات ها

دوات ها و جای مرکب و جوهر باید غیرقابل شکستنی بوده و به آسانی بتوان دوات را پر کرد و در موقع لزوم تمیز نمود. پاکیزه نگاه  داشتن جای دوات و غیره بسته به مراقبت و توّجه شاگرد است که نگذارد لکّه روی میز تحریر او بیفتد و دوات هایی که مورد لزوم اوست برداشته تا دم دست او را نگیرد.

میز و نیمکت متحرّک

این میز و نیمکت ها برای کلاس های ابتدایی و کلاس های مخصوص بوده و به این ترتیب ساخته شده است که هر صندلی متحرّکی متصّل به میز کوچکی می باشد. این قسم میز و صندلی متحرّک جای میز و صندلی های ثابت را گرفته و روز به روز بر استعمال آن برای همه قسم کلاس ها افزوده می شود و میز و نیمکت های ثابت که به زمین کوبیده می شد دیگر در مدارس مورد استعمال نداشته و پسند نیست.

میز و نیمکت های متحرّک را ممکن است برحسب لزوم تغییر محل داده و شاگردان در مورد لزوم به چندین دسته تقسیم و هر دسته را در یک گوشه کلاس جا داده و یا آنها را برای شنیدن و دیدن بعض عملیات و نمایشات فنّی به شکل دایره معلّم دور خود جمع نموده و خود در وسط قرار گرفته نکات لازم را که محتاج به نشان دادن است به خوبی به آنها بفهماند یا آن که میز و نیمکت ها را از وسط کلاس برداشته و به دیوارها چسبانده تا فضای وسط کلاس برای انواع و اقسام بازی ها و تفریح و ورزش اختصاص داده شود. به این ترتیب در مدارس از حیث جا و مکان صرفه جویی شده و بر قابلیّت استفاده نمودن از مدارس در مواقع لازمه افزوده و از این رو کلاس ها ممکن است مرکز کارهای اجتماعی قرار گیرد.ازنقطه تظر اکونومی[اقتصادی] و صرفه جویی معمولی میز و نیمکت های متحرّک بی اندازه مفید است چه در مواقع لزوم این میز و نیمکت های متحرّک را که کلاس درس را تشکیل می دهند، ممکن است از هم جدا نمود و کلاس را تبدیل به یک تالار و سالن بزرگ برای سخنرانی کرد و از این رو کلاس را مرکز سایر کارهای اجتماعی و عالم المنفعه نمود یا این که با اندک تغییر و تبدیلی در وضعیّت میز و نیمکت ها کلاس را برای تشکیل کلاس های شبانه ی اکابر و سال مندان آماده ساخت و یا این که علاوه بر استفاده نمودن از کلاس ها ممکن است آن را تبدیل به ورزشگاه ها برای ورزش های ژیمناستیکی وسایر ورزش ها مثل کشتی گیری وبوکس نمود و در صورت بزرگ بودن کلاس آن را خط کشی نموده تبدیل به میدان تنیس و سایر بازی های«چوگانی» نمود.هم چنین در مواقع لزوم میز و صندلی ها را جمع کرد و کلاس را مبدّل به سالن کنسرت  یا محل جمع آوری پول به نفع امور خیریه و بیمارستان ها نمود.

مطابقت بلندی میز و نیمکت با قدّ شاگردان

از نقطه نظر بهداشت، مطابق بودن میز و نیمکتی که شاگرد روی آن می نشیند با قدّو هیکل او خیلی اهمیّت داشته و برعهده ی آموزگاران است که این قسمت را از نظر دور نداشته و نگذارند که از این حیث شاگردان دچار زحمت و ناراحتی شوند اگرچه با سیستم میزو نیمکت متحرّک و انتقال آنها از یک طرف کلاس به طرف دیگر یا از کلاس به کلاس دیگر ممکن است آموزگار دچار زحمت زیاد شده و نتواند دقّت کافی در رعایت این موضوع نماید،از این جهت لازم است اقلاً یک چهارم میز و نیمکت های کلاس مطابق با قدّوقامت شاگردان باشد تا در موقع نشستن دچار ناراحتی و زحمت نشده و سبب عدم توّجه شاگرد به درس و معلّم نگردد.

بنا به گفته ی«درسلر» بلندی صندلی و نیمکتی که شاگرد روی آن می نشیند باید معمولاً به اندازه ی سه هفتم به اضافه یک اینچ[54/2سانتی متر]در کلاس های بالاتر و یا نصف اینچ[27/1سانتی متر] در کلاس های پایین تر باشد. البّته چون رشد و نمود شاگردان متفاوت است معلّم تغییرات لازمه را با در نظر گرفتن طرز رشد بچه در حوالی اندازه های نامبرده در فوق خواهد داد.

بهترین طرز نشستن که مطابق با اصول صحی باشد

بهترین طرز نشستن آن است که نشیمن گاه و شانه ها به طرف عقب و کمر متوّجه طرف جلو باشد.این طرز نشستن سبب خواهد شد که تمام اعضاء به خوبی و آسانی عمل خود را انجام دهند و جای نشستن اگر راحت باشد طفل به راحتی نفس کشیده و ریتین به اندازه ی کافی منبسط شده وعمل تنفس طبیعی وراحت خواهد بود.

با وسائل مصنوعی ممکن است هوای صاف و آزاد وارد اطاق کرد ولی اگر جای نشستن طفل ناراحت باشدتنفس مشکل و از هوای آزاد کلاس بهره مند نخواهد گشت.راست نشستن و راحت نشستن در تنفس و جریان خون و آلات هضم و ضربان قلب و غیره دخالت کامل دارد و اگر شخص ناراحت نشسته باشد خواندن و مطالعه دشوار بوده و پس از اندکی اعصاب خسته شده و احساس سردرد و کسالت خواهد نمود.

اگر طفل به میز جلو تکیه کند که به کتاب نزدیک تر شود عضلات پشت و گردن به زودی خسته خواهد شد.بهترین طریقه برای روشن ساختن کلاس بی نتیجه خواهد مانداگر کتاب در فاصله لازمه از چشم و روشنایی قرار نگیرد.

تعلیم دادن طرز نشستن

شکی نیست که علاوه بر شکل و تطبیق کردن بلندی میز و نیمکت با قد و قامت طفل،بر عهده ی آموزگاران است که طرز نشستن را به شاگردان یاد داده ودر جاهایی که میز و نیمکت مطابق اصول بهداشت ساخته نشده و ناراحت است با تغییر دادن کار و برنامه ی روزانه، بچّه ها را وادار به تغییر جا ویا تغییر شکل نشستن بنمایند. طفال ضعیف و عصبانی در اثر بدنشستن و ناراحت، بودن بیشتر دچار زحمت شده و به صحّت و سلامتی آنها لطمه ی بزرگی وارد خواهد آمد.

کجی ستون فقرات

قوز در آوردن و کم خونی و ضعف چشم همه در اثر راحت نبودن جا و بد نشستن است و ممکن است با استعمال پشتی ها و جای پا و غیره تا اندازه]ایی] از تلف شدن انرژی و عواقب وخیم آن جلوگیری کرد.هر قدر هم معلمّ مواظبت نماید عضلات اطفال قوّت و قدرت نخواهد داشت که مدّت زیادی در نشستن راست باشند،چه خستگی عضلات کمر و پشت در نتیجه  ی ناراحت بودن محل نشستن و عادت بد نشستن می باشد و با اصلاح میز و نیمکت و راست نشستن ممکن است آن را علاج نمود.

اصلاح و جلوگیری از خراب کردن میز و نیمکت

هنوز در اغلب آموزش گاه ها مشاهده می شود که اطفال به کار خود علاقه مندی نداشته و به اموال واثاثیه ی آموزشگاه خسارت زیاد وارد می ورند و اهمیّتی به خراب کردن در و دیوار ساختمان مدرسه و اثاثیه ی آن که جزء دارایی جامعه می باشد نمی دهند.اغلب روی میز و نیمکت را حک نموده و یا جوهر و مرکب روی آن می ریزند و یادگارها و اسامی شاگردان دوره ها و سال های ماضیّه غالباً در روی میزها دیده می شود.با صرف یک ربع ساعت شاگردان ممکن است تشریک مساعی نموده و به وسیله ی کاغذ سمباده و تیغ یا قطعه شیشه روی میزها را پاک و تمیز نموده از این رو از خرابی اثاثیه ی آموزشگاه جلوگیری و حس تمیز و ترمیم و جلوگیری از خسارت وارد کردن و خرابی به اموال همگانی را در آنها پرورش داده و تقویّت نمایند.این پاک کردن و تعمیر و رنگ آمیزی را ممکن است شب های تعطیل و روزهای جمعه [نیز]انجام داد تا صبح شنبه در و دیوار [مدرسه وکلاس]پاکیزه و حاضر باشد.

مسائل

1- تصور کنید که یک عدّه شاگرددرکلاس مشغول درس هستند.چه عدّه[ایی] از آنها مطابق اصول صحّی نشسته و مشغول کارند و چند ساعت در روز به این حالت می باشند؟

2- چه وضعیّتی شاگردان برای رفع خستگی چشم و عضلات پشت انتخاب می کنند؟

3- آیا به چند کتاب نور به طور مربع می افتد تا به اندازه کافی آنها را روشن نماید؟

4- زاویه ی معمولی که بین کتاب و اشعه ی چشم تشکیل می شودچگونه است؟

5- چه عدّه از شاگردان طوری می نشینند که کمر به طور منحنی به طرف عقب قرار گرفته ودر نتیجه اعضاء داخلی بدن آن ها تحت فشار قرار می گیرند؟

6- بچّه ها را وادارید که نفس عمیق کشده و ضمناً وضعیّتی را که برای این کار اختیار می کنند مورد دقّت قرار دهید.

7- یک محل نشستن برای خود انتخاب کنید که جای راحت و مناسبی هم برای تکیه کمر داشته باشید،آن وقت جایی هم برای قرار دادن کتاب به طور صحیحی در نظر بگیرید که شانزده اینچ[64/40سانتی متر] فاصله داشته و نور به طور مربع روی آن بتابد.معلوم کنید چه محسنّاتی خواهد داشت اگر تمام بچّه ها به این وضعیّت قرار بگیرند؟».(1)

پی نوشت ها:

(1)فریار،عبدالله(مترجم)،میزونیمکت،مجله ی آموزش و پرورش،سال چهاردهم،فروردین 1323ه ش،ش1،22- 17.

(2)ويرايش بابك زماني پور.